عذرخواهی کردن بین ژاپنی‌ها یک امر عادی به نظر می‌رسد. از طرفی این میزان از پوزش خواستن و عذرخواهی را می توان دلیل خود کم بینی دانست اما در سوی دیگر می‌توان آن را ناشی از عزت نفس فوق‌العاده آن‌ها پنداشت. در واقع عذرخواهی بخشی از زندگی ژاپنی‌ها است. روش‌های بسیاری برای عذرخواهی در ژاپن تعریف شده است که در جاهای مختلف کاربرد دارد و افراد متفاوت از آن‌ها استفاده می‌کنند. به طور مثال یکی از انواع عذرخواهی ژاپنی‌ها قرار دادن دو دست روبه‌روی پیشانی و ادای احترام است. این نوع عذرخواهی معمولا توسط بانوان صورت می‌گیرد.
انواع عذرخواهی در ژاپن
جالب است بدانید که حداقل 20 مدل عذرخواهی مختلف در ژاپن تعریف شده است. یکی از پر کاربردترین آن‌ها استفاده از کلمه سومیماسن (sumimasen) است. از این کلمه در رستوران، تاکسی، مغازه و… استفاده می‌شود. سومیماسن تنها 10% به معنی عذرخواهی کردن است و در 90% مواقع نشانه احترام گذاشتن، محبت و صداقت است. به عنوان مثال زمانی که کسی برای شما کاری می‌کند، یا در فروشگاه از جلوی راه شما کنار می‌رود از کلمه سومیماسن استفاده می‌گردد.
سومیماسن در مواقع مورد نیاز به معنی تشکر کردن و در مواقع دیگری به معنی متاسفم است و در ادای این کلمه فروتنی خاصی وجود دارد. متخصصان می‌گویند استفاده از این کلمه بستگی به موقعیتی دارد که آن را به کار می‌برید.
عذرخواهی قسمتی از فرهنگ عمیق ژاپنی‌ها
ارین لانگهورست (Erin Niimi Longhurst) نویسنده بریتانیایی-ژاپنی در کتاب خود با عنوان Japonisme بیان می‌کند: «فرهنگ عذرخواهی مردم ژاپن، یک فرهنگ سپاسگزاری است. یکی از محبوب‌ترین داستان‌های من به زمانی مربوط می‌شود که عمه بریتانیایی من در مهمانی یک بانوی ژاپنی را دید و او را برای شام به خانه ما دعوت کرد. این خانم ژاپنی با اینکه ما را ندیده بود و هیچ ایده‌ای از رفتار و نوع برخورد ما نداشت، برای من و خواهر و برادر کوچکم هدیه‌هایی آورده بود. این هدیه‌ها در بسته‌های زیبایی پیچیده شده بود. هیچ وقت لذت آن دیدار را از یاد نمی‌برم.»
یکی از مثال‌های واضح که شاید همگی آن را دیده باشیم، جام جهانی گذشته در سال 2018 است. بازیکنان ژاپن پس از باخت برابر بلژیک و حذف از مسابقات رختکن خود را کاملا تمیز کردند و نوشته‌ای به عنوان تشکر در آن قرار دادند.
بنابراین سؤال اصلی اینجاست که مردم ژاپن چه فرهنگی دارند که چنین عذرخواهی‌ها و تشکرهایی تنها بخش کوچکی از آن محسوب می‌شوند؟
سایر فرهنگ‌های رفتاری مردم ژاپن
ژاپن مساحت کم اما جمعیت تقریبا زیادی دارد. این کشور شامل برخی از پر جمعیت‌ترین شهرهای جهان است. علاوه بر این توکیو یکی از متراکم‌ترین شهرهای جهان نیز به حساب می‌آید. حدودا 6150 نفر در هر کیلومتر مربع زندگی می‌کنند که در مقایسه با لندن که آمار 5729 نفر را دارد بسیار بیشتر است. علاوه بر این لندن دارای قسمت‌های حومه شهر نیز هست و روزانه 2 میلیون نفر به عنوان مسافر به توکیو رفت و آمد می‌کنند. میانگین فضای زندگی برای هر فردی در ژاپن 22 متر و در توکیو 19 متر است. طبیعی است که باید فرهنگ مناسبی باشد تا افراد بتوانند با صلح و آرامش در این شرایط در کنار هم زندگی کنند.
از سایر فرهنگ‌های جذاب مردم ژاپن می‌توان به ایستادن در صف در هر حالتی، حتی برای تماشای شکوفه‌های گیلاس در پارک‌ها اشاره کرد. همچنین کمک به همسایه‌ها یکی از رفتارهای بسیار شایع بین ژاپنی‌ها است و این به نوع دوستی آن‌ها باز می‌گردد. لانگهورست می‌گوید: «ژاپنی‌ها برای فضای زندگی یکدیگر احترام زیادی قائل هستند. هنگام وارد شدن به منزل یکدیگر کفش‌های خود را از پا در می‌آورند. همچنین اصطلاح‌هایی مانند عذرخواهی می‌کنم که مزاحم شما شدم و… هنگام رفتن به خانه کسی، دارند.»
حضور فرهنگ در حومه‌ها نشانی از اصالت
اما این فرهنگ‌ها تنها محدود به حوزه شهری ژاپن نمی‌شود. مردم در حاشیه شهر و حومه آن حتی فرهنگ عمیق‌تری دارند. یکی از کسانی که به ژاپن سفر کرده بود تعریف می‌کرد: «در یکی از شهرهای حومه‌ای توکیو بودیم و می‌خواستیم به کوهی صعود کنیم که چند روستا دورتر بود. من گوشی تلفن همراه خودم را در جایی که اقامت داشتیم جا گذاشتم و به منطقه روستایی رفتیم. بعد از برگشت متوجه شدم گوشی تلفنم نیست و دیدم راننده اتوبوسی که ما را تا آن روستا برده بود، من را شناسایی کرده و گوشی‌ام را تحویل داد.»
فرهنگ ژاپن و جهان شناسی
لانگهورست به بررسی ارتباط بین فرهنگ عذرخواهی و فرهنگ مردم ژاپن پرداخته است و بیان می‌کند که این موضوع تا حدود زیادی به ذهنیت انسان‌ها باز می‌گردد. وی ادامه می‌دهد: «بسیاری از کارها و رفتارها در ژاپن به دلیل ارتباط شما با خودتان و جهان اطراف است. در مراسم چای شما به این آگاهی می‌رسید که در یک لحظه خاص از زندگی هستید. شما چای را سرو می‌کنید اما باید به تنظیم گل موجود در اتاق و تابلوهای خوشنویسی قرار گرفته روی دیوار نیز توجه داشته باشید. نکته اصلی مراسم چای خوری این است که شما بدانید در آن لحظه خاص قرار دارید و به ارتباط خود با دیگران و جهان اطراف پی ببرید.»
نتیجه فرهنگ مردم ژاپن
میزان جرم و جنایت در ژاپن بسیار کم است و این کشور به عنوان یکی از کشورهای امن جهان در این زمینه شناخته شده و علاوه بر این میزان مرگ و میر هم در ژاپن کمتر از سایر نقاط جهان است. مردم ژاپن می‌گویند زمانی که کیف پولی را در خیابان پیدا کنند به ایستگاه پلیس می‌رسانند. نه به این خاطر که شبیه راهب‌ها هستند، بلکه به این دلیل که می‌توانند میزان درد و رنج صاحب آن کیف پول را حس کنند. ژاپنی‌ها این احساسات و رفتارها را در مدرسه و زمانی که کودک هستند فرا می‌گیرند. این که بدانیم اخلاق از فرهنگ سازی به دست آمده یا برعکس، داستان مرغ و تخم مرغ است. این موضوعات از سال 1958 به صورت آکادمیک در مدارس ژاپن آموزش داده می‌شود اما فرهنگ آن‌ها به فرهنگ سامورایی‌ها باز می‌گردد. نکته جالب این است که فرهنگ مردم ژاپن حتی روی مردمان سایر کشورها نیز تاثیر می‌گذارد و آن ها را به استفاده از فرهنگ خود ترغیب می‌کند. این موضوع می‌تواند نشانی از یک فرهنگ اصیل و درست باشد.
