چاپلوسی یکی از رذایل اخلاقی است که هیچ کسی آن را قبول ندارد. حتی افرادی که خود این کار را انجام می‌دهند، آن را در مورد دیگران نمی‌پسندد. بیشتر اخلاق نامناسبی که در فرد شکل می‌گیرد، به علت نداشتن اعتماد به نفس و همین طور دوری از ارزش‌های اخلاقی و انسانی است. هر کسی در زندگی خود می‌تواند یک سری خواسته‌ها داشته باشد؛ گاهی اوقات فرد فکر می‌کند بدون دیگران نمی‌تواند به خواسته‌های خود دست یابد. از این رو به رفتار زشت و زننده‌ای مانند چاپلوسی دست می‌زند. اگر دید وسیع‌تری نسبت به زندگی داشته باشیم، باید بدانیم که هر کسی توانایی‌های ذاتی دارد که اگر به آن ها متوسل شود به خوبی می‌تواند پیشرفت کند و به جایگاهی که دوست دارد برسد، از این رو نیازی به تملق و چاپلوسی نسبت هیچ کسی نداریم. این رذیله اخلاقی از نظر بزرگان کاملا طرد شده است. یکی از تاثیرات تملق‌گویی این است که برخی از افراد را دچار غرور و خودخواهی می‌کند. اکثر اوقات فرد چاپلوس کارهای ناروای طرف مقابل را ستایش می‌کند و وی را تشویق می‌کند که به سمت این کارها گرایش بیشتری داشته باشد. البته باید به این نکته توجه داشته باشیم که چاپلوسی با تشویق رفتارهای شایسته فرد بسیار متفاوت است. در اصل چاپلوسی به زیاده‌گویی در مورد یک خصوصیت خوب یا تشویق خصوصیات غیراخلاقی در یک فرد گفته می‌شود. افراد چاپلوس خود به حرف‌هایی که می‌زنند اعتقادی ندارند ولی کسی که زبان به تشویق می‌گشاید، یک رفتار پسندیده را می‌بیند و آن را می‌پسندند و تمجید می‌کند.
چرا چاپلوسی می‌کنیم؟
هر رفتاری که در انسان شکل می‌گیرد، به دلایل مختلفی است که در اکثر آن‌ها احساس منفعت برای فرد مهم‌ترین دلیل است. برخی دیگر از عوامل بروز چاپلوسی عبارتند از:
- ممکن است فرد فکر کند برای رسیدن به یک سری اهداف باید دیگران به او کمک کنند. از این رو شروع به تملق و چاپلوسی می‌کند تا راهی به قلب فرد مورد نظر خود پیدا کند. هر کسی از تعریف و تمجید احساس رضایت می‌کند ولی افرادی که تملق را تشخیص می‌دهند، بر این امر واقف هستند که دلیل تملق خواسته‌های فردی است. به همین علت کمتر کسی از این نوع رفتار احساس رضایت قلبی دارد. با این حال افرادی که اعتماد به نفس پایینی دارند و برای این که بتوانند احساس خوبی نسبت به خود داشته باشند، نیازمند تعریف غیرواقعی از اعمال نادرست خود هستند، ممکن است از رفتار زشت چاپلوسی استقبال کنند. از این رو راهی را برای دست یافتن دیگران به اهداف نا به جایشان از طریق خود باز می‌کنند و فرد چاپلوس نیز تشویق به این کار می‌شود.
- افرادی که عزت‌نفس پایینی دارند، در اکثر اوقات برای این که خود را در دل دیگران جای دهند، دست به تملق و چاپلوسی می‌زنند. در این صورت می‌توانند ارتباط خود را با کسانی که تصور می‌کنند نسبت به خودشان از نظر اجتماعی یا اقتصادی بالاتر هستند، نزدیک‌تر کنند.
- گاهی اوقات ترس باعث چاپلوسی می‌شود. اگر شخصیت والایی داشته باشیم، ترس را از زندگی خود دور می‌کنیم. هیچ کس تا ما راهی برایش باز نکنیم، نمی‌تواند به ما آسیبی وارد کند. پس نیازی به ستایش کسی نداریم و باید راهی صحیح را برای ادامه زندگی و فعالیت‌های خود در نظر داشته باشیم. چاپلوسی ممکن است سبب شود تا فرد مقابل ما احساس توانمندی کاذب کند و روز به روز بیشتر احساس ترس را به ما القا کند.
اگر چاپلوسی نکنیم چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر اهل چاپلوسی باشیم، معمولا خودمان نیز از این رفتار زننده ناراحت هستم؛ اما ترس از دست دادن موقعیت سبب می‌شود تا به این کار ادامه دهیم.
ترس از برآورده نشدن نیازها؟
اگر از چاپلوسی برای رسیدن به یک سری خواسته‌ها استفاده کرده باشیم، شاید دست کشیدن از آن برایمان چندان راحت نباشد. هر چه در این راه بیشتر پیش برویم به آن احساس وابستگی بیشتری می‌کنیم؛ اما درون خود روز به روز احساس عزت‌نفس کمتری داریم. ترس کنار گرفتن از چاپلوسی افرادی که به آن‌ها احساس نیاز می‌کنیم به مرور بزرگ‌تر می‌شود و از این رو می‌تواند به یک معضل بزرگ تبدیل شود که تصور کنار گذاشتن آن نیز برایمان بسیار سخت است.
واقعیت چیز دیگری است!
اما واقعیت چیز دیگری است. هنگامی که از تملق و چاپلوسی دست می‌کشیم، زندگی به نحوی جدید پیش می‌رود. به‌خصوص اگر ترک آن، با تکیه بر توانایی‌های خود باشد. در این صورت ما خود را بزرگ‌تر از آن می‌دانیم که به یک فرد دیگر پناه ببریم و برای رسیدن به خواسته‌هایمان از بزرگی و عزت‌نفس خود دست بکشیم. از سوی دگر وقتی احساس بزرگی و عزت‌نفس بالا داشته باشیم، استعدادهای ما شکوفا می‌شود و از این طریق می‌توانیم با پیدا کردن استعداد خود و بهترین راه موجود سریع‌تر به خواسته‌هایمان برسیم.
با توجه به این که چاپلوسی از اخلاق‌هایی است که دیگران را نسبت به ما بدبین می‌کند، با دست کشیدن از آن در جامعه انسان بهتری خواهیم بود و نظر دیگران در مورد ما به‌مراتب مساعدتر خواهد بود. این امر سبب می‌شود تا افراد بهتری وارد زندگی ما شوند و بتوانیم پله‌های رشد را با عزت‌نفس و به کمک افرادی با شخصیت کامل‌تر ادامه دهیم.
چطور رفتار کنیم که چاپلوسی به نظر نیاید؟
بین برخی از رفتارهای خوب و بد در جامعه، به اندازه یک سر سوزن تفاوت است. به طور کلی می‌توان گفت بسیاری از رفتارهای ناشایست با تبعیت و سوء استفاده از فضایل اخلاقی صورت می‌گیرد؛ مثلا ریا جزو رذایل اخلاقی است که جایگزین کارهای شایسته می‌شود. در کنار چاپلوسی، یک اخلاق خوب مانند تشویق دیگران هم وجود دارد که می‌تواند بسیار خوب و پسندیده باشد. برخی اوقات فکر می‌کنیم اگر رفتار یک نفر را تمجید کنیم، ممکن است چاپلوسی محسوب شود. اگر می‌خواهیم طوری رفتار کنیم که چاپلوسی به نظر نیاید باید یک سری نکات را رعایت کنیم.
- هیچ گاه از رفتارهای ناشایست کسی حمایت نکنیم و آن‌ها را موجه جلوه ندهیم.
- حرفی بزنیم که خود به آن ایمان داریم و خصوصیاتی را از کسی مورد ستایش قرار دهیم که ارزش‌های واقعی جامعه هستند و خود نیز آن را می‌پسندیم.
- صداقت و یکرنگی اهمیت بالایی دارد. به هیچ عنوان کسی که صداقت دارد چاپلوسی نمی‌کند.
- در ستایش دیگران زیاده‌روی نکنیم. به‌خصوص اگر آن فرد سطحی بالاتر از ما دارد و ممکن است احساس نیاز به او داشته باشیم.
- اگر می‌خواهیم کسی را ستایش کنیم در صورتی که کنار خصوصیات خوب او یک سری ایرادات کوچک هم بگیریم کاملا نشان دهنده واقع بینی ما است. البته این روش نباید به یک عادت تبدیل شود و در آن زیاده‌روی شود. بهتر است به جای ایراد گرفتن روش‌های بهتری در نظر گرفته شود. به‌عنوان مثال بگوییم، فلان کس این اخلاق خوب را دارد ولی اگر این کار را هم انجام می‌داد خیلی بهتر بود و …
وقتی چاپلوسی می‌کنیم در نظر دیگران چگونه جلوه می‌کنیم؟
دیدی که دیگران و جامعه نسبت به ما دارد برای ما اهمیت بالایی دارد. هر چند نباید این مسئله برای ما خیلی مهم باشد ولی باید بدانیم که جامعه رفتار کلی ما را در نظر می‌گیرد و یک جمع‌بندی از شخصیت ما را در نظر می‌گیرد. همچنین ما در این جامعه زندگی می‌کنیم و باید تا جایی که می‌توانیم خود را با ارزش‌های والای جامعه تطبیق دهیم.
یک فرد چاپلوس حتی از نظر کسی که طرف کسی که مورد ستایش قرار می‌گیرد، شخصیتی دوست داشتنی نیست. پس باید بدانیم که این کار اصلا جلوه خوبی برای ما ندارد. افراد چاپلوس از نظر دیگران افرادی غیر قابل اعتماد هستند. آن‌ها حتی اگر به خوبی رفتار کنند و در زمان‌هایی که صادقانه از کسی تمجید می‌کنند، این رفتارشان هم چاپلوسی تلقی می‌شود. وقتی به تملق روی می‌آورید، هر زمان که با کسی رفتار خوبی داشته باشید، تصور می‌کند شاید خواسته‌ای از او دارید و سبب دور شدن دیگران از شما می‌شود.
یک فرد چاپلوس در نظر دیگران شخصیتی ضعیف دارد. همه می‌دانند اگر کسی بتواند خود نیازها و مشکلاتش را رفع کند به تملق دیگران روی نمی‌آورد. از این رو اولین نشانه‌ای که از خود بر جای می‌گذارید، داشتن یک شخصیت بی‌ثبات و بی‌اراده و ضعیف است. به همین علت برای انجام کارهای مهم و بزرگ کسی روی انسان چاپلوس حساب باز نمی‌کند.
اگر چاپلوسی کنیم، یک فرد طماع و سودجو به نظر می‌رسیم. به همین علت اعتماد در جامعه نسبت به چاپلوس وجود ندارد. حتی دوستان و نزدیکان به احتمال زیاد فکر می‌کنند اگر امر خطیری را به عهده ما گذارند، احتمال این که در نزد فرد دیگری آن را زیر پای بگذاریم، وجود دارد.
به طور کلی چاپلوسی سبب می‌شود تا موقعیتی نامناسب در جامعه داشته باشیم و به‌عنوان یک مهره برای رسیدن به اهداف دیگران از ما سو استفاده شود. هر چند گاهی اوقات با تملق برخی افراد به یک سری اهداف نیز می‌رسند. باید دقت داشته باشیم که افرادی به سمت چاپلوسان روی می‌آورند که خود به یک فرد سطح پایین برای انجام دادن اهداف نادرستشان نیاز دارند.
ما باید بدانیم که روحی بزرگ داریم و به هیچ کس جز خود و توانمندی‌هایمان برای رسیدن به اهدافمان نیازی نداریم. اگر این گونه فکر کنیم نه به چاپلوسی نه به سایر اخلاق‌های بدی که در جامعه ممکن است رایج باشد، روی نمی‌آوریم.
